Menjejak Stesen Keretapi Yang Telah Hilang di Kuala Lumpur (Bahagian Pertama - Stesen Bukit Kuda & Stesen Asal Kuala Lumpur)
STESEN ASAL KUALA LUMPUR
Apabila melihat gambar di atas,
kebanyakan dari kita berfikir inilah stesen keretapi pertama di Kuala Lumpur. Tetapi tahukah anda, ini bukanlah
stesen asal Kuala Lumpur dan lokasinya juga adalah berbeza.
Untuk posting kali ini, saya ingin
berkongsi jejak salah satu dari tiga stesen keretapi lama yang telah hilang dari
dalam peta Kuala Lumpur pada masa kini.
Sedikit sejarah awal perkhidmatan
keretapi di negeri Selangor.
Seperti yang diketahui ramai, laluan
pertama operasi keretapi yang berjaya dibuka di Tanah Melayu ialah dari Port
Weld atau nama sekarang Kuala Sepetang ke bandar Taiping pada tahun 1885 oleh
Perak State Railway. Sebelum itu usaha untuk operasi Johor Wooden Railway pada
tahun 1875 tidak berjaya dilaksanakan.
Pada tarikh 15 September 1886,
Selangor Government Railway telah membuat perjalanan keretapi pertama dari terminus
sementara di Bukit Kuda di Klang ke terminus di Kuala Lumpur.
Terminus adalah satu terma yang
merujuk kepada lokasi stesen/terminal yang terletak di awal atau akhiran pada laluan/landasan
tersebut. Satu-satunya stesen keretapi yang boleh diiktiraf sebagai terminus
keretapi KTMB yang ada di Malaysia pada masa kini terletak di Stesen Keretapi
Tumpat. 10 tahun yang lalu, terminus KTMB di selatan adalah di Tanjong Pagar,
Singapura. Apabila perkhidmatan keretapi ke Stesen Tanjong Pagar berakhir pada
30 Jun 2011, terminus di selatan diambilalih oleh Woodland Train Checkpoint. Stesen
Padang Besar di Perlis tidak boleh dianggap sebagai terminus kerana laluan
keretapi tersebut masih bersambung ke Thailand.
Berbalik kepada sejarah keretapi
pertama di Selangor, perjalanan keretapi ini membawa bersama DYMM Sultan Abdul
Samad, Sultan Selangor ke-4 pada ketika itu dan Gabenor Negeri Selat Sir
Frederick Weld serta rombongan seramai 130 orang. Lokomotif yang digunakan
dibeli dari projek Johor Wooden Railway yang telah diberi nama - Lady Clarke
Adalah agak malang tiada rekod awam
yang terdapat di dalam carian internet yang menunjukkan lokasi sebenar stesen
Bukit Kuda ini. Namun, hasil kajian oleh seorang peminat keretapi yang telah
mengkaji sejarah keretapi di Malaysia hamper 60 tahun, Mr Malcom
Wilton-Jones yang kini menetap di United Kingdom melalui website beliau searail.malayanrailways.com,
lokasi asal Terminus Bukit Kuda ini berkemungkinan terletak di Jalan Dato Mohd
Sidin yang berdekatan dengan laluan keretapi berhampiran Jambatan Connaught. Hasil
tinjauan saya, kawasan ini tertutup dari pandangan awam. Berdasarkan maklumat
dalam Google Maps, kemungkinan besar ianya adalah kawasan perniagaan besi lusuh.
Terima kasih kepada beliau kerana memberi kebenaran kepada saya untuk
menggunakan maklumat-maklumat yang terdapat di dalam website searail.malayanrailways.com
ini dan masih terus menjawab banyak e-mail saya berkaitan sejarah keretapi di
Tanah Melayu sehingga ke hari ini.
Mengikut catatan akhbar The StraitsTimes pada ketika itu, keretapi khas dari Stesen Bukit Kuda berlepas pada jam
9.40 pagi dan tiba di terminus Kuala Lumpur pada jam 11.15 pagi. Perjalanan ini
mengambil masa 95 minit untuk perjalanan sejauh 19 batu 40 rantai atau lebih
kurang 30.5 kilometer.
Perjalanan melalui keretapi ini telah
memendekkan perjalanan tradisional melalui jalan sungai dan jalan darat. Sebelum
ini, perjalanan dari Klang ke Kuala Lumpur mengambil masa hampir sehari suntuk
untuk tiba. Itupun bergantung kepada keadaan cuaca, sungai dan jalan tanah
merah.
Perjalanan terdekat pada ketika itu
ialah dengan menggunakan sampan menyusuri Sungai Klang yang berliku-liku sejauh
15 batu sebelum tiba di Kuala Sungai Damar Sara (kini Sungai Damansara dan
terletak di Seksyen 26, Shah Alam). Kemudian, ianya bersambung pula dengan perjalanan
melalui jalan darat ke Kuala Lumpur sejauh 16 batu. Laluan ini dikenali sebagai
Jalan Damansara oleh British.
Mengikut laporan Straits Times, perjalanan
pertama keretapi khas ini telah melalui 2 buah stesen yang telah siap dibina ketika
itu iaitu Stesen Batu Tiga dan Stesen Petaling. Perjalanan pertama ini tidak
berhenti di kedua-dua buah stesen ini. Namun, rakyat jelata berbaris di platform kedua-dua stesen keretapi ini sebagai tanda hormat ke bawah DYMM Sultan,
Gabenor dan rombongan di atas kejayaan
perjalanan sulung keretapi ini.
DI MANA TAPAK ASAL STESEN KERETAPI
KUALA LUMPUR?
Jadi, dimanakah lokasi asal stesen
keretapi pertama Kuala Lumpur?
Ini adalah gambar penghujung landasan
di Kuala Lumpur, yang dipercayai diambil pada tahun 1886 dan di dalam bulatan
ini adalah stesen asal Kuala Lumpur.
Ini pula adalah keadaan Stesen Keretapi
Kuala Lumpur pada satu acara perasmian lokomotif bernama Lady Weld selang
beberapa hari dari perjalanan pertama dari Klang ke Kuala Lumpur. Ramai yang tersalah sangka kerana terdapat beberapa blog dan Facebook yang menggunakan gambar di atas sebagai Stesen Bukit Kuda di Klang.
Merujuk kepada catatan wartawan akhbar Straits Times seperti di atas, tiada sesi fotografi di Stesen Bukit Kuda sebelum berlepas ke Kuala Lumpur tetapi terdapat satu majlis menamakan lokomotif Lady Weld pada hari Sabtu, 18 September 1886 dan sesi fotografi beramai-ramai telah diadakan. Bukit yang kelihatan di belakang stesen keretapi di sebelah kiri gambar ialah Bluff Hill (lokasi Ibu Pejabat PDRM Bukit Aman pada hari ini).
Merujuk
kepada satu peta lama tahun 1889, ianya terletak di sebelah selatan bangunan
Muzium Tekstil Negara pada hari ini. Kemungkinan sebahagian dari terminus
keretapi terletak di tanah kosong yang dahulunya terbina satu pusat membeli
belah bernama KL City Point bersebelahan Bangunan Dayabumi. KL City Point ini
telah dirobohkan beberapa tahun lalu untuk projek pembinaan pejabat dan hotel.
Pada tahun 1892, satu bangunan setingkat
yang menempatkan Ibu Pejabat Keretapi telah dibina bersebelahan dengan tapak
lama Stesen Asal Kuala Lumpur oleh Arkitek Arthur Charles Norman.
13 tahun kemudian iaitu pada tahun
1905, bangunan setingkat ini kemudiannya digantikan pula dengan bangunan 2
tingkat sebagai Ibu Pejabat Federated Malayan States Railway atau FMSR.
Ini adalah hasil dari rekaan semula
Penolong Arkitek kepada Pengarah Kerja Raya ketika itu iaitu Mr Arthur Beneson
Hubback. Mr Hubback juga adalah arkitek yang sama merekabentuk Masjid Ubudiah
di Kuala Kangsar, Stesen Keretapi Ipoh, Masjid Jamek Kuala Lumpur dan beberapa
bangunan bersejarah yang lain terutama di Kuala Lumpur. Kebanyakan rekaan
beliau menggunakan gaya Indo-Saracenic (neo Mughal) yang di inspirasi dari
British India.
Selepas bangunan baru Ibu Pejabat
FMSR siap dibina di Jalan Sultan Hishamuddin pada tahun 1917, bangunan 2
tingkat ini telah bertukar fungsi beberapa kali seperti sebagai Ibu Pejabat
Kerja Raya, Jabatan Air Selangor, Bank Negara Malaysia, Bank Pertanian Malaysia
dan Perbadanan Kraftangan Negara. Sejak tahun 2010, bangunan ini telah digunakan
sebagai Muzium Tekstil Negara.
Sedutan Filem Jackie Chan Police Story 3 Supercop di hadapan Muzium Tekstile Negara (1992)
Bangunan ini pernah menjadi latar
belakang filem Jackie Chan, Police Story 3 Supercop pada tahun 1992 dahulu.
Kita boleh lihat logo Perbadanan Kraftangan Malaysia pada salah satu adegan seperti gambar di atas. Anda boleh
menonton lokasi pembikinan filem Police Story 3 Supercop di Malaysia seperti video di bawah.
Bersebelahan bangunan ini ialah North
Goods Yard atau Laman Barang Utara di mana barangan yang dibawa menggunakan
perkhidmatan keretapi dipunggah sebelum diedarkan di sekitar Lembah Klang hatta
sehingga ke Seremban.
Sebahagian kawasan Laman Barang Utara
ini telah dijadikan lokasi ibupejabat baru Bank Pertanian Malaysia pada tahun
1977. Sementara nama Bank Pertanian ini telah ditukar kepada Agro Bank sejak 1
April 2008.
Semasa pembinaan Bank Pertanian pada
tahun 1977/1978 ini, terdapat Arched Wall iaitu Tembok Gerbang / Gapura sepanjang
15 meter dikekalkan sebagai tanda kenang-kenangan kawasan yang pernah menjadi
stesen pertama Kuala Lumpur dan Laman Barang Utara ini.
Pada hari ini, kita masih boleh
melihat separuh dari Arched Wall ini. Ini adalah kerana sebahagiannya telah
dirobohkan pada tahun 2015 yang lalu.
Dalam
peta tahun 1889, terdapat lakaran cadangan pembinaan stesen baru Kuala Lumpur. Ianya terletak 26 rantai atau lebih
setengah kilometer ke Selatan dari tapak stesen asal. Ini adalah untuk
menyesuaikan lokasi stesen untuk penambahan laluan keretapi baru ke Hulu
Selangor dan ke Sungai Besi.
Stesen baru ini dibuka pada tahun 1892
di tapak sekarang di Jalan Sultan Hishammudin. Pada ketika itu, rupa hadapan Stesen
Kuala Lumpur adalah seperti pada gambar lama di atas. Dan merujuk kepada peta tersebut, bahagian hadapan stesen ini kelihatan berhadapan dengan Sungai Klang.
18 tahun kemudian, iaitu pada tahun
1910, pihak Federated Malayan States Railway atau FMSR telah menaiktaraf stesen
setingkat ini di tapak yang sama. Pengubahsuaian ini menghasilkan stesen yang lebih
besar dengan konsep Indo-Saracenic seperti yang kita kenali pada hari ini.
Stesen Kuala Lumpur ini telah menjadi
terminal utama KTMB untuk lebih 100 tahun. Kini, fungsi terminal utama KTMB telah
diambilalih oleh Stesen Sentral di KL Sentral sejak tahun 2001.
Tunggukan Bahagian Kedua menjejak
pencarian stesen keretapi yang telah hilang di Kuala Lumpur iaitu Stesen
Residensi.
Comments
Post a Comment